Polska i Niemcy: od nierównego mariażu do twardego partnerstwa

Jeszcze trzy dekady temu różnica między Polską a Niemcami była jak bieg na różnych dystansach. My – startujący z drugiego okrążenia, po latach gospodarki centralnie sterowanej, z inflacją liczona w setkach procent rocznie. Oni – świeżo zjednoczeni, z rozgrzaną do czerwoności gospodarką, potężnym przemysłem i stabilną walutą.

W 1990 roku przeciętny Niemiec zarabiał ponad cztery razy więcej niż Polak, a różnicę widać było niemal w każdej dziedzinie życia – od jakości dróg, przez poziom służby zdrowia, po dostęp do nowoczesnych technologii. W Berlinie już wtedy działały szybkie pociągi i zautomatyzowane linie metra, w Warszawie dopiero planowano budowę pierwszej linii.

Doganiamy, ale różnice wciąż istnieją

Dziś dystans jest znacznie mniejszy. W wielu polskich miastach transport publiczny dorównuje niemieckim standardom, a w niektórych branżach – jak bankowość mobilna czy zakupy online – wyprzedzamy zachodnie rozwiązania.

Jednak są sektory, w których przewaga Berlina i Monachium wciąż jest ogromna: motoryzacja, inżynieria precyzyjna, farmacja. Tam niemieckie know-how, tradycja i kapitał pozwalają utrzymać pozycję lidera. Z kolei polskie autostrady i sieć kolejowa, choć imponująco rozbudowane w ostatnich latach, nadal ustępują pod względem gęstości i prędkości niemieckim ICE czy autostradzie A9.

Zmiana w relacjach: z opiekuna na partnera

Jeszcze kilkanaście lat temu Berlin był dla Warszawy czymś w rodzaju przewodnika po świecie zachodnich instytucji. Niemcy lobbowały za naszym członkostwem w UE i NATO, a my chętnie korzystaliśmy z ich doświadczeń.

Dziś sytuacja wygląda inaczej: coraz rzadziej prosimy o radę, częściej konkurujemy. Eksport do Niemiec wciąż jest ogromny, ale rośnie udział innych rynków – Skandynawii, Stanów Zjednoczonych czy Azji. A w przygranicznych regionach widać zjawisko odwrotne do obaw sprzed lat: to Niemcy coraz częściej robią większe zakupy w Polsce, korzystając z niższych cen.

Kultura i mentalność – dystans mimo bliskości

Mimo intensywnych kontaktów gospodarczych i społecznych, mentalna granica wciąż istnieje. Niemcy deklarują większą kulturową bliskość z Austrią czy Holandią niż z Polską, choć w praktyce coraz więcej Polaków mieszka, pracuje i zakłada rodziny za Odrą.

W drugą stronę patrzymy na Niemcy mniej idealistycznie niż kiedyś. Tamtejsza organizacja i przywiązanie do procedur, które niegdyś były wzorem, dziś w oczach wielu młodych Polaków wyglądają na sztywność, która utrudnia szybkie reagowanie na zmiany.

Polityka bez złudzeń

Zmiana rządów w Warszawie i Berlinie nie przyniosła przełomowych inicjatyw. W kluczowych tematach – migracja, energetyka, bezpieczeństwo – każde państwo idzie swoją ścieżką. Berlin rzadziej konsultuje swoje działania z Warszawą, a my coraz rzadziej szukamy tam wsparcia dla naszych projektów.

Eksperci ostrzegają: choć dystans gospodarczy się zmniejsza, potencjał Niemiec wciąż jest kilkukrotnie większy. Twarda gra na równych zasadach wymaga od nas wyjątkowej ostrożności, bo w razie kryzysu to my możemy stracić więcej.

Pragmatyzm zamiast emocji

Nowa strategia wobec Berlina powinna opierać się na trzech filarach:

1. Unikać sporów o niską stawkę – nie każdy komentarz musi doczekać się riposty.

2. Grać zespołowo – wciągać Niemcy w projekty wielostronne, gdzie asymetria wpływów jest mniejsza.

3. Budować sieci współpracy – w biznesie, nauce, kulturze, szczególnie tam, gdzie mamy przewagę technologiczną lub organizacyjną.

Być może to właśnie model holenderski – pragmatyczny, oparty na handlu i konkretnych projektach – powinien być dla nas inspiracją, a nie francuski styl polityki opartej na wielkich słowach.