Niemiecka bankowość w pigułce: trzy filary, mapa landów, fintechi i realia otwierania konta

Niemcy mają rynek bankowy, który wygląda inaczej niż w większości Europy. Zamiast kilku gigantów dominują trzy filary: banki prywatne (z Deutsche Bankiem i Commerzbankiem na czele), sektor publiczny Sparkassen z bankami krajowymi (Landesbanken) oraz sieć spółdzielczych Volks- i Raiffeisenbanken ze swoim zapleczem w DZ Banku. W tle szybko rosną fintechy, które przyzwyczaiły klientów do kont „w telefonie”. Ten układ przekłada się na to, gdzie zakładamy konto, jakie formalności nas czekają i komu opłaca się zostać przy klasycznej placówce, a komu przenieść bank do aplikacji.

Zacznijmy od liczb. Na koniec 2024 r. w Niemczech działało 17 870 oddziałów bankowych – o 8,4% mniej niż rok wcześniej. To skutek digitalizacji i cięcia kosztów; nawet Deutsche Bank zapowiada dalsze ograniczanie sieci. Jednocześnie filary „lokalne” trzymają zasięg: około 343 Sparkassen (stan na marzec 2025) i 672 niezależne banki spółdzielcze tworzą najgęstszą sieć bankowości detalicznej w kraju. 

Podział na landy: kto jest „bankiem kraju”, a kto „bankiem powiatu”

Publiczny filar opiera się na zasadzie „regionalności”: lokalne Sparkassen obsługują swoje miasta i powiaty, a ponad nimi działają Landesbanken – banki krajów związkowych, centralne dla Sparkassen w regionie. Najważniejsi gracze to: LBBW (Badenia-Wirtembergia; pełni też rolę centralną dla Sparkassen w Nadrenii-Palatynacie i Saksonii), BayernLB (Bawaria), Helaba (Hesja i Turyngia, a także rola centralna dla Sparkassen w NRW i Brandenburgii), NORD/LB (północ i wschód, m.in. Dolna Saksonia i Saksonia-Anhalt) oraz SaarLB (Saara). Berlin jest osobnym przypadkiem: dawna Landesbank Berlin działa dziś pod marką BSK 1818 jako wehikuł Berlińskiej Kasy Oszczędności (Berliner Sparkasse). Co istotne, Hamburg i Szlezwik-Holsztyn po prywatyzacji HSH Nordbank nie mają własnego Landesbanku; rolę instytucji rozwojowych pełnią m.in. banki inwestycyjne landów (np. IB.SH). 

Drugi filar to spółdzielcze Volksbanken i Raiffeisenbanken: setki lokalnych kas plus DZ Bank jako instytucja centralna. W 2024 r. sieć obejmowała 672 banki i ponad 7,2 tys. placówek – to w dużej mierze „miejscowy” bank dla MŚP i rolnictwa, ale również dla klientów detalicznych. 

Który bank dla kogo: praktyczny podział ról

Sparkassen i Volksbanken wygrywają bliskością i decyzjami „tu i teraz”. Dla mikrofirm, rzemiosła czy stowarzyszeń to często najkrótsza droga do finansowania – liczy się relacja z doradcą i znajomość lokalnego rynku. W zamian zwykle płacimy wyższe opłaty za konto biznesowe lub osobiste niż w bankach „czysto internetowych”. Landesbanken są hurtowe: obsługują duże firmy, samorządy i projekty infrastrukturalne, a na co dzień przeciętny klient detaliczny ich nie dotyka. 

Banki direct (bez gęstej sieci oddziałów), jak ING Deutschland i DKB, zbudowały masową bazę klientów dzięki prostym kontom, darmowym wypłatom i dobrym aplikacjom. ING na początku marca 2025 przekroczyła 10 mln klientów, a DKB informuje o ok. 5,9 mln i działa w modelu hybrydowym (online + 26 punktów obsługi dla biznesu). 

Fintechy/neobanki są w tej układance już nie dodatkiem, tylko alternatywą. N26 raportuje ~4,8 mln aktywnych klientów (koniec 2024) i pierwszy trwały kwartalny zysk; Revolut przyspieszył w Niemczech po wprowadzeniu niemieckiego IBAN-u i celuje w 5 mln klientów do 2026; Vivid rośnie w segmencie firm, deklarując dziesiątki tysięcy rachunków SME. Warto pamiętać: część graczy (Vivid, Tomorrow i inni) korzysta z licencji i infrastruktury Solaris (model Banking-as-a-Service), więc formalnie konta prowadzi bank-partner. 

Schufa, czyli niemiecki „scoring krajowy”

W Niemczech o zdolności do zaciągania zobowiązań i – pośrednio – o ofercie konta decyduje SCHUFA. Podstawowy wskaźnik (Basisscore) jest podawany w procentach 0–100 i aktualizowany co kwartał; do tego istnieją branżowe „scory” dla banków, telekomów itd. Sama SCHUFA ujawnia progi jakości (np. „good”, „acceptable”), ale algorytm jest niejawny. Słabszy wynik nie przekreśla prawa do rachunku: na mocy Zahlungskontengesetz każdy konsument legalnie przebywający w UE ma prawo do podstawowego rachunku płatniczego (Basiskonto) – z kartą i przelewami, choć zwykle bez kredytu odnawialnego i z taryfą opłat. 

Jakie formalności przy zakładaniu konta

Standard to identyfikacja zgodna z ustawą AML (GwG). W praktyce bank poprosi o dowód/paszport, adres zameldowania (Meldebescheinigung), często niemiecki numer podatkowy (Steuer-ID) i – przy rachunkach z limitem lub kartą kredytową – zgodę na zapytanie do SCHUFA. Zdalnie przechodzi się to VideoIdent (reguły opisuje okólnik BaFin 3/2017 i projekt rozporządzenia) albo stacjonarnie POSTIDENT na poczcie. Fintechy zwykle kończą proces w aplikacji; banki tradycyjne chętnie łączą online z wizytą w oddziale lub na poczcie. Dla osób w trudniejszej sytuacji (np. uchodźcy bez stałego adresu) „bezpiecznikiem” pozostaje Basiskonto. 

Ile to kosztuje i gdzie „najkorzystniej”

Cenniki szybko się zmieniają, ale rys jest stały: banki direct i część fintechów mają tanie lub freemium konta osobiste, a tradycyjne sieci z doradztwem i placówkami częściej liczą miesięczną opłatę. Konto firmowe w Sparkasse/Volksbank bywa droższe „na papierze”, ale dla MŚP przewagą jest lokalny decydent w kredycie obrotowym czy leasingu. Kto nie potrzebuje oddziału – często zapłaci mniej u ING, DKB czy N26; kto chce „telefon do własnego doradcy”, zwykle dopłaci. (Warto porównywać nie tylko abonament, ale i ceny przelewów zagranicznych, kart dodatkowych, wpłat/wypłat gotówki). Dane o erozji sieci placówek pokazują też, że za obsługę osobistą płacimy rzadziej, ale w bardziej skomplikowanych sprawach – częściej. 

Bezpieczeństwo depozytów: co naprawdę chroni pieniądze

W całej UE obowiązuje ustawowa gwarancja depozytów do 100 000 € na klienta w danym banku. W Niemczech działają obok siebie system ustawowy (EdB dla banków prywatnych) oraz systemy ochrony instytucjonalnej (IPS) Sparkassen i spółdzielców, których ideą jest zapobieganie upadłości banku zanim trzeba będzie wypłacać gwarancje. To dlatego w komunikatach tych grup częściej przeczytamy o „ochronie instytucjonalnej” niż o klasycznym funduszu gwarancyjnym. 

Gdzie jest teraz „środek ciężkości”

Rynek przesuwa się w stronę mobilnej bankowości i „odchudzonych” sieci. Oddziały znikają, ale nie całkiem: DKB utrzymuje punkty dla firm, Sparkassen i Volksbanken – klasyczne sale obsługi i mobilne doradztwo. Resztę robi aplikacja i wideoweryfikacja. W tej układance fintechy dorzucają szybkość i wielowalutowość, a banki direct – skalę i prostotę. Jeżeli potrzebujesz kredytu dla lokalnej spółki, sensowna bywa Sparkasse/Volksbank. Jeżeli chodzi o prywatne konto do życia, przewagę mają direct i fintechy – o ile akceptujesz mniejszą „niedogodność” w postaci braku placówki. Na koniec: pamiętaj o SCHUFA (nie ignoruj, dbaj o pozytywną historię) i o prawie do Basiskonta, gdy start w Niemczech dopiero się zaczyna. 

„Kto jest kim” w landach: Landesbank + najwięksi gracze lokalni (wybór)

• Sparkassen: 348 instytucji; 10 593 placówki (w tym oddziały i samoobsługa) na koniec 2024 r.

• Volks-/Raiffeisenbanken (BVR): 6 983 oddziały na koniec 2024 r. (spadek o ~4% r/r).

• Wszystkie banki łącznie: 17 870 placówek w 2024 r. (dane Bundesbanku).

Przy Sparkassen podajemy tych największych wg bilansów (ranking DSGV 2024). W roli instytucji centralnych („Landesbank”) wskazujemy te faktycznie obsługujące sieci Sparkassen w danym landzie.

• Badenia-Wirtembergia – LBBW (instytucja centralna dla BW oraz m.in. Saksonii i Nadrenii-Palatynatu). — Dla kogo: duże firmy, samorządy, finansowanie projektowe; klienci detaliczni zwykle przez lokalne Sparkassen. Najwięksi lokalnie: Sparkasse Pforzheim Calw (nr 7 w DE), Kreissparkasse Heilbronn (15), Kreissparkasse Ludwigsburg (17) — dla kogo: mieszkańcy i MŚP, hipoteki i „bank blisko domu”.

• Bawaria – BayernLB — dla kogo: korporacje, sektor publiczny, projekty infrastrukturalne. Najwięksi: Stadtsparkasse München (4), Kreissparkasse München Starnberg Ebersberg (16), Sparkasse Nürnberg (18) — dla kogo: klienci detaliczni/metropolitalni, MŚP, kredyty mieszkaniowe.

• Berlin (miasto-land) – Landesbank Berlin / Berliner Sparkasse (bilans 2024: 44,2 mld €) — dla kogo: mieszkańcy Berlina, konta osobiste/firmowe „na miejscu”, szeroka sieć usług miejsko-komunalnych.

• Brandenburgia – instytucja centralna: Helaba — dla kogo: duże podmioty, administracja; detal przez sieć Sparkassen. Najwięksi: Mittelbrandenburgische Sparkasse Potsdam (8), Sparkasse Spree-Neiße (95) — dla kogo: lokalni klienci i MŚP.

• Brema (miasto-land) – regionalnie powiązana z NORD/LB (Landesbank dla północno-wschodnich Sparkassen) — dla kogo: duzi klienci instytucjonalni; detal w Sparkasse Bremen. Największa lokalnie: Sparkasse Bremen (12) — dla kogo: mieszkańcy/metropolitalni, MŚP.

• Hamburg (miasto-land) – brak klasycznej Landesbank (HSH przekształcona w HCOB), największa Hamburger Sparkasse (Haspa) – nr 1 w rankingu Sparkassen — dla kogo: szeroka klientela detaliczna i biznes miejski; „flagowa” Sparkasse z pełną ofertą.

• Hesja – Helaba — dla kogo: korporacje, emisje, sektor publiczny; detal przez Sparkassen. Najwięksi: Frankfurter Sparkasse (5), Nassauische Sparkasse (11), Stadt- und Kreissparkasse Darmstadt (62) — dla kogo: mieszkańcy regionu RMF, MŚP, hipoteki.

• Meklemburgia-Pomorze Przednie – NORD/LB — dla kogo: finansowanie większych projektów/instytucji; detal przez Sparkassen. Najwięksi: OstseeSparkasse Rostock (67), Sparkasse Vorpommern (79) — dla kogo: klienci lokalni, turystyka/SME.

• Dolna Saksonia – NORD/LB — dla kogo: sektor publiczny, duże firmy; detal przez Sparkassen. Najwięksi: Sparkasse Hannover (6), Landessparkasse zu Oldenburg (20), Sparkasse Hildesheim-Goslar-Peine (33) — dla kogo: mieszkańcy regionu, MŚP.

• Nadrenia Północna-Westfalia – instytucja centralna: Helaba — dla kogo: duże podmioty i samorządy; detal przez rozbudowaną sieć Sparkassen. Najwięksi: Kreissparkasse Köln (2), Sparkasse KölnBonn (3), Stadtsparkasse Düsseldorf (10) — dla kogo: klienci detaliczni/metropolitalni, MŚP.

• Nadrenia-Palatynat – instytucja centralna: LBBW — dla kogo: projekty/instytucje; detal w Sparkassen. Najwięksi: Rheinhessen Sparkasse (58), Sparkasse Vorderpfalz (69), Sparkasse Koblenz (75), Sparkasse Kaiserslautern (77) — dla kogo: mieszkańcy regionu winiarskiego, MŚP.

• Kraj Saary – SaarLB — dla kogo: sektor publiczny, firmy regionalne; detal przez Sparkassen. Największa: Sparkasse Saarbrücken (42) — dla kogo: klienci lokalni, MŚP.

• Saksonia – instytucja centralna: LBBW — dla kogo: finansowanie większych podmiotów; detal w Sparkassen. Najwięksi: Ostsächsische Sparkasse Dresden (9), Stadt- und Kreissparkasse Leipzig (21) — dla kogo: mieszkańcy miast akademickich, MŚP.

• Saksonia-Anhalt – NORD/LB — dla kogo: sektor publiczny/duże firmy; detal w Sparkassen. Największa: Saalesparkasse (64) — dla kogo: klienci lokalni, MŚP.

• Szlezwik-Holsztyn – NORD/LB — dla kogo: instytucje/większe firmy; detal w Sparkassen. Najwięksi: Sparkasse Holstein (32), Förde Sparkasse (34), Nord-Ostsee Sparkasse (44), Sparkasse Südholstein (56) — dla kogo: mieszkańcy regionu nadmorskiego, MŚP, turystyka.

• Turyngia – Helaba — dla kogo: sektor publiczny/korporacje; detal w Sparkassen. Największa: Sparkasse Mittelthüringen (90) — dla kogo: klienci lokalni, MŚP.

(Ranking Sparkassen: DSGV, „Sparkassenrangliste 2024”, dane na 31.12.2024).

Kooperatywy (Volks-/Raiffeisenbanken): liderzy ogólnokrajowi (wg aktywów)

• Deutsche Apotheker- und Ärztebank (apoBank) – 51,8 mld € — dla kogo: lekarze, farmaceuci, wolne zawody medyczne; mocna oferta kredytów/specjalistyczna.

• Frankfurter Volksbank Rhein/Main – 19,3 mld € (po fuzji z Aschaffenburg) — dla kogo: firmy i klienci detaliczni w aglomeracji RMF, silne zaplecze korporacyjne.

• BBBank (Karlsruhe) – ~19,5 mld € — dla kogo: szeroka detaliczna, urzędnicy/państwowi, stabilna oferta oszczędnościowa.

• Berliner Volksbank – 18,5 mld € — dla kogo: mieszkańcy Berlina/Brandenburga, MŚP miejskie, szybkie decyzje lokalne.

• Volksbank Darmstadt Mainz – 15,2 mld € — dla kogo: klienci z regionu RMF/Rheinhessen, MŚP i rzemiosło.

Szybkie porównanie opłat (konta osobiste) – marki najczęściej wybierane

• ING – 0 € przy min. 1 000 € wpływu/mies. lub <28 lat; inaczej 4,90 €/mc. — dla kogo: użytkownicy „mobile-first”, stabilne wpływy, prosta bankowość codzienna.

• DKB – konto 0 € (DKB-Cash); warunki „aktywny klient” (np. 700 € wpływu/mies.) dają dodatkowe benefity, ale sama opłata za konto = 0 €. — dla kogo: osoby często podróżujące, klienci online, którzy nie potrzebują oddziału.

• N26 (fintech) – Standard: 0 € (konto mobilne, wirtualna karta), konta premium płatne. — dla kogo: expaci, freelancerzy, szybki start i prosta aplikacja; mniej dla osób potrzebujących wpłat gotówki/oddziału.

• Commerzbank – od 05.2025 brak darmowego konta; najtańsze 4,90 €/mc (z wyjątkami dla uczniów/studentów). — dla kogo: ci, którzy chcą placówki i pełnego wachlarza usług, także dla firm miejskich.

• Deutsche Bank – konta płatne (wysokość wg pakietu); młodzieżowe/studenckie „Das Junge Konto” 0 €. — dla kogo: klienci ze złożonymi potrzebami (inwestycje, private/premium), studenci w wariancie młodzieżowym. (Szczegóły w cenniku i ofercie produktowej banku).

Firmowe (snapshot): fintechy typu N26 Business startują od 0–4,90 €/mc (w wersji „Smart” 4,90 €), klasyczne banki zwykle ~9–35 € (z promocjami na start); np. Commerzbank promuje przez 2 lata „Premium” za 8,90 € (dalej wyżej). — dla kogo: freelancerzy/mikrofirmy (fintech/direct) vs. MŚP z potrzebą lokalnego doradcy i finansowania (Sparkasse/Volksbank).

*Zawsze sprawdzaj bieżący cennik i limity operacji.

Formalności przy zakładaniu konta (co realnie sprawdzają)

• Identyfikacja: standardem jest POSTIDENT (wideo, eID lub w oddziale poczty) albo VideoIdent u banku – całość da się zrobić zdalnie, w kilkanaście minut.

• Scoring (SCHUFA): bank sprawdza krajowy SCHUFA-score (0–100% — im wyżej, tym lepiej). Negatywny wpis nie zawsze wyklucza umowę, ale pogarsza warunki. Raz w roku przysługuje bezpłatna kopia danych.

• Adres/Meldebescheinigung: większość banków wymaga rejestracji adresu w Niemczech; fintechy częściej dopuszczają wstępny onboarding z ID i późniejszym dosłaniem dokumentów (sprawdź regulamin danej aplikacji).