Aktywna emerytura: zachęta do pracy czy kosztowny prezent? IW liczy miliardowe ubytki

Co zakłada plan

„Aktywna emerytura” jest wpisana w umowę koalicyjną CDU/CSU–SPD. Minister pracy Bärbel Bas (SPD) zapowiedziała projekt ustawy po wakacjach. Kluczowe rozwiązanie: zwolnienie z podatku zarobków emerytów do 2000 euro miesięcznie. To oznacza mniej wpływów podatkowych dla sektora publicznego.

Rachunek IW: niezamierzony bonus za 2,8 mld euro

Według krótkiego raportu IW, sam „efekt niezamierzonego bonusu” u osób już pracujących na emeryturze wyniósłby ok. 2,8 mld euro rocznie. Instytut bazuje na grupie ~600 tys. pracujących seniorów (koniec 2023 r.), w tym etatowców i samozatrudnionych z więcej niż jedną „minipracą”.

• Większość z nich zarabiała poniżej 24 tys. euro rocznie, czyli załapałaby się w całości na zwolnienie.

• Wyjątkiem są samozatrudnieni: ponad połowa przekracza 24 tys. euro, a średni dochód w tej grupie to ok. 68 tys. euro rocznie.

Kto zyska najwięcej – i ile to kosztuje

• Samozatrudnieni >24 tys. euro: koszt dla fiskusa ok. 1,2 mld euro rocznie.

• Samozatrudnieni ≤24 tys. euro: dodatkowe ~195 mln euro ubytku dochodów.

• Pozostali emeryci (po osiągnięciu wieku ustawowego): łączny „zysk netto” tej grupy to ok. 1,4 mld euro.

• Dodatkowy wariant (ulgę rozszerzyć na osoby z bardzo długim stażem ubezpieczeniowym 45 lat lub wcześniejszą emeryturą z potrąceniami): -340 mln euro dla dochodów podatkowych.

Wątpliwości prawne i efekt zachęt

IW zwraca uwagę, że preferencyjne traktowanie tylko części wcześniejszych emerytów (np. „szczególnie długo ubezpieczonych”) może rodzić pytania prawne. Co więcej, takie rozwiązanie mogłoby skłaniać 63-latków i starszych do wcześniejszego zakończenia kariery i łączenia emerytury z pracą – odwrotnie niż zakładany cel. Instytut podkreśla też, że u zamożniejszych seniorów motywacje do pracy są często pozafinansowe, więc bodziec podatkowy może okazać się słaby.

Argument rządu: luka kadrowa i obciążenie systemu

Koalicja widzi w aktywnej emeryturze narzędzie, które wydłuży dobrowolną aktywność zawodową, odciąży system emerytalny i złagodzi niedobór kadr. Pakiet emerytalny obejmuje również „wczesny start” – fundusz dla dzieci i młodzieży (wpłaty 10 euro miesięcznie od 6. do 18. roku życia). Równolegle rząd uruchomił pierwsze działania: stabilizację poziomu świadczeń i rozszerzenie tzw. emerytury macierzyńskiej. W średnim terminie zapowiadana jest głębsza reforma systemu.

Co dalej?

Projekt ustawy ma trafić do konsultacji po przerwie letniej. Spór o aktywną emeryturę sprowadza się do pytania, czy utracone wpływy podatkowe zostaną zrekompensowane wyższą podażą pracy i szybszym wzrostem – oraz czy rozwiązanie będzie sprawiedliwe międzypokoleniowo. Na razie bilans fiskalny wygląda na wyraźnie ujemny, a efekt na zatrudnienie – niepewny.

Najważniejsze liczby

• Zwolnienie z podatku: do 2000 € / mies. (24 000 € / rok)

• „Niezamierzony bonus” dla już pracujących emerytów: ~2,8 mld €

• Dodatkowo przy rozszerzeniu na wcześniejszych emerytów (45 lat stażu itp.): -340 mln €

• Samozatrudnieni >24 tys. €: ~1,2 mld € kosztu; samozatrudnieni ≤24 tys. €: ~195 mln €

• Zysk grupy emerytów niesamozatrudnionych (po wieku ustawowym): ~1,4 mld €